Η Μονή Χιλανδαρίου (σερβικά:
Манастир Хиландар) είναι ένα σερβικό μοναστήρι που βρίσκεται στο
βορειοανατολική πλευρά του Αγίου Όρους και είναι 4ο
στην ιεραρχία των Αγιορείτικων Μονών.
Έχει εξωτερικά εμφάνιση μεσαιωνικού κάστρου, καθώς είναι οχυρωμένη με τείχη που
έχουν ύψος 30 μέτρων, μήκος 140 μέτρων και περιβάλλουν μια περιοχή πλάτους 75
μέτρων. Το μοναστήρι πήρε αυτή την μορφή, εξαιτίας των συχνών πειρατικών
επιδρομών κατά το παρελθόν. Θεωρείται το σημαντικότερο κέντρο του σερβικού
πολιτισμού αφού η συμβολή του είναι τεράστια στην διαμόρφωση της παιδείας και
της πνευματικότητας των Σέρβων μέσα στην ιστορία. Διατηρεί μια εξαιρετικά
πλούσια συλλογή από πρωτότυπα παλαιά χειρόγραφα, εικόνες, τοιχογραφίες, έτσι
ώστε σήμερα να θεωρείται από τους πιο σημαντικούς θησαυρούς του Σερβικού
μεσαιωνικού πολιτισμού γενικότερα. Βρίσκεται στη λίστα της παγκόσμιας
κληρονομιάς της UNESCO από το 1988, μαζί με άλλες 19 Μονές του Αγίου
Όρους.
Ιστορία της μονής
Tο όνομα της
προήλθε κατά πάσα πιθανότατα από τον Έλληνα αγιορείτη μοναχό Γεώργιο
Χιλανδάριο, ιδρυτή και κτήτορα της προγενέστερης Μονής που είχε κτισθεί τον 11ο
αιώνα και σωζόμενα της μέρη μέχρι σήμερα με οικοδομικές βελτιώσεις είναι στην
νοτιοδυτική πλευρά ο πύργος του Αγ. Γεωργίου, το νότιο και δυτικό εξωτερικό
αμυντικό τείχος που στην εσωτερική τους πλευρά κτίσθηκαν αργότερα ξενώνες
(κονάκια) και η τραπεζαρία (τράπεζα) της Μονής. Άλλοι πάλι δέχονται ότι το
όνομα της Μονής προήλθε από την ετυμολογία της λέξης του βυζαντινού πλοίου
«χελάνδιο» Το 1198 ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ ο Άγγελος μετά από
αίτημα του Στέφανου Α΄ Νεμάνια, (ηγεμόνα "μεγάλου ζουπάνου" της
Σερβίας , που εκάρει μοναχός στην Μονή της Στουντένιτσα στην Σερβία ,
έλαβε το όνομα Συμεών και μετά πήγε στον Άθω ) και του Ράστκο μικρότερου γιου
του, (ο οποίος είχε καρεί επίσης μοναχός λαμβάνοντας το
όνομα Σάββας στην Μονή Αγίου Παντελεήμονος του Αγίου
Όρους και μόνασε επι 7 χρόνια στην Μονή Βατοπαιδίου) και την σύμφωνη γνώμη
της ιεραρχίας του Αγίου Όρους, προσφέρει την εγκαταλειμμένη Μονή, ως αιώνιο
δώρο στους Σέρβους. Ο Άγιος Σάββας,ο πρώτος
αρχιεπίσκοπος της Σερβικής Εκκλησίας
Αυτοί
ανήγειραν τη μονή, σε περιοχή που παραχωρήθηκε από τη Μονή Βατοπεδίου, πράξη
που επικύρωσε με αυτοκρατορικό χρυσόβουλο ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Αλέξιος Γ´ο
Άγγελος το 1198 και έως το 1199 ο Συμεών και ο Σάββας έκτισαν το πρώτο ναό των
Εισοδίων της Θεοτόκου (κεντρικός ναός), τον Πύργο του Αγ. Σάββα,τον Πύργο του
Κωδωνοστασίου και το κελί του Αγ. Συμεών υπό την απεριόριστη χρηματοδότηση του
μεγάλου Ζουπάνου Στέφανου Πρωτόστεπτου. Το 1199 ο Συμεών (Στέφανος
Νεμάνια) εξέδωσε σαν κτήτορας το «Καταστατικό της Μονής» το οποίο έγραψε ο
Σάββας με την συγκατάθεση του αδερφού του Στέφανου Πρωτόστεπτου.
(Το γνήσιο
χειρόγραφο του πρώτου «Καταστατικού της Μονής Χιλανδαρίου » φυλάσονταν έως
τις 6 Απριλίου 1941 στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Βελιγραδίου που
καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς στον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο). Μετά την
ολοκλήρωση της ανοικοδόμησης της μονής το 1198 ο Συμεών φέρνει από την Σερβία
σημαντικό αριθμό μοναχών για να επανδρώσουν την Μονή. Την ίδια χρονιά
παραχωρούνται σαν Μετόχι στην μονή, μερικά ολόκληρα χωριά στην περιοχή της
Πριζρένης του Κοσσυφοπεδίου. Ο Σάββας πείθει τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο
Γ΄Άγγελο να εκδώσει νέο χρυσόβουλο με το οποίο εξισώνει την Μονή Χιλανδαρίου με
τις υπόλοιπες μονές του Αγίου Όρους και της παραχωρεί την εγκαταλειμμένη Μονή
Ζυγού ως μετόχι στη Μονή Χιλανδαρίου η οποία βρίσκεται στην μέση του Αγίου
Όρους μετονομάζεται από τους Σέρβους σε Ιβάνιτσα σταδιακά προσαρτήθηκαν στα
όρια της Μονής πολλές άλλες μικρότερες ιστορικές μονές όπως του Αγίου
Βασιλείου, της Κομίτισσας, του Κάλυκα, των Παπαρνικίων, του Ομολογητού, της
Στροβηλαίας και άλλες. Ο μοναχός Συμεών πεθαίνει στις 13 Φεβρουαρίου 1199 και
ενταφιάστηκε ( παρέμεινε εκεί για λίγα χρόνια ) στον παλαιό ναό της Μονής.
Σύμφωνα με τη παράδοση από τον τάφο του Αγ. Συμεών βγαίνει κλήμα (έως σήμερα)
του οποίου τα σταφύλια θεωρούνται θαυματουργά. Μετά τον θάνατο του Αγ. Συμεών ο
Σάββας πήγε στις Καρυές όπου έκτισε ασκηταριό και εκεί έγραψε το 1199
το «Τυπικό των Καρυών» το οποίο θεωρείται το παλαιότερο χειρόγραφο που
φυλάσεται στο θησαυροφυλάκιο.
Το τυπικό των Καρυών με την σφραγίδα
του Αγ. Σάββα,το αρχαιότερο έγγραφο της Μονής
Το 1200 ο Άγιος Σάββας έγραψε το
«Χιλανδαρινό τυπικό» (το οποίο βασίστηκε στο τυπικό της μονής της Παναγίας της
Ευεργέτιδας της Κωνσταντινούπολης ) το οποίο ορίζει τους κανόνες του
Χιλανδριανού κοινοβίου καθώς και την οργάνωση και διοίκηση του.
Στις 3 προς 4 Μαρτίου
2004 στη Μονή, κατά τη διάρκεια της νύκτας ξέσπασε πυρκαγιά που γρήγορα έλαβε
καταστροφικές διαστάσεις. Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή η φωτιά προκλήθηκε
από βουλωμένη καμινάδα. Η φωτιά έκαψε πάνω από το μισό των κτιρίων της Μονής,
5761 τ.μ. από τα συνολικά 10.500 τ.μ. m2. Κάηκαν ολοσχερώς δύο
κονάκια, ο ξενώνας το ηγουμενείο και τέσσερα παρεκκλήσια. Η πυρκαγιά από
τη μια πλευρά έφτασε μέχρι την τραπεζαρία της Μονής από την δε άλλη πλευρά έως
τον πύργο του Αγ. Σάββα. Οι μοναχοί μαζί με τους εργάτες της Μονής και πέντε
ομάδες της Πυροσβεστικής που ήρθαν από τις Καρυές και τον Πολύγυρο κατάφεραν να σβήσουν την φωτιά.[4] Η
αποκατάσταση των υλικών καταστροφών άρχισε αμέσως, σχεδιάστηκε αρχικά να
ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2011. Στην πορεία των εργασιών διαπιστώθηκε πως
μαζί με τα κτίρια που έπρεπε εκ νέου να κτισθούν έπρεπε να ανακαινισθούν και τα
υπόλοιπα εναπομείναντα κτίρια που υπέστησαν ελαφρότερες ζημιές Η αδερφότητα της
Μονής Χιλανδαρίου με την σημαντική οικονομική, υλικοτεχνική και επιστημονική
βοήθεια που έλαβε κυρίως από το κράτος της Σερβίας και της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας όπως επίσης
και από τις χρηματικές προσφορές απλών πολιτών από την Ελλάδα, την Ρωσία, το
Σερβικό κρατίδιο της Βοσνίας και της Σερβικής διασποράς κατάφερε τελικά να
αποκαταστήσει μέχρι το 2015 περισσότερο από το 60% του μοναστηριακού
συγκροτήματος.
Στη Μονή αυτή αξίζει
να δουν οι επισκέπτες τις τοιχογραφίες της μακεδονικής σχολής που βρίσκονται
στο καθολικό, στη τράπεζα και στο παρεκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου,την ασημένια
λάρνακα του αγίου Συμεών με το κλήμα (οι καρποί του οποίου έχουν λύσει τη
στειρότητα πολλών γυναικών).Δύο σταυροί με Τίμιο Ξύλο, κομμάτια από το ακάνθινο
στεφάνι και το καλάμι του Ιησού, ίχνη αίματος του Ιησού,το Άγιο Μανδήλιο του
Ιησού, μέρος από το σάβανο του Ιησού, Άγιο μύρο του Ιησού, μικρές πέτρες του
Γολγοθά, το λιβάνι και η σμύρνα που πρόσφεραν οι Μάγοι στον Ιησού, ιερά λείψανα
των Αγίων: Γεωργίου, Ιουστίνης, Παρασκευής, Ονούφριου, Ιωάννη Προδρόμου,
Βαρβάρας, Συμεών στυλίτη, Γρηγορίου Θεολόγου, Παντελεήμονος, Ευστρατίου,
Μαρίνας, Ευτύχιου, Νικηφόρου, Προφήτη Ησαϊα. Υπάρχουν 8 θαυματουργές εικόνες
της Παναγίας οι πιο γνωστές εκ των οποίων η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της
Τριχερούσας, της Παναγίας της Αβραμιώτισσας, η ψηφιδωτή εικόνα της Παναγίας της
Οδηγήτριας. Επίσης, διακρίνονται κάποια κεντητά άμφια και υφάσματα ,το δίπτυχο
με τις 24 μικρογραφίες, και πολυθρόνες κοσμημένες με φίλντισι. Στη βιβλιοθήκη
του μοναστηριού περιέχονται 181 ελληνικοί και 809 σλαβικοί κώδικες, τουλάχιστον
20.000 έντυπα βιβλία εκ των οποίων 3.000 είναι ελληνικά, καθώς επίσης και 400
έγγραφα διαφόρων γλωσσών. Επίσης την ιστορική βιβλιοθήκη της Μονής, το ιερό
σκευοφυλάκιο όπως και το πλούσιο εικονοφυλάκιο. Η Μοναστική δύναμη της Μονής,
σύνολο μοναχών και εξαρτηματικών, κυμαίνεται σήμερα στα 70 άτομα.
Πηγή: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Πηγή: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
